Çanakkale (Gelibolu Yarımadası) Şehitlikler
Çanakkale Savaşları, Birinci Dünya Savaşı içinde, tarihin en kanlı muharebelerinin cereyan ettiği bölümü olarak bilinir. Bu savaşlar Türk’ün sayısız zafer, şan ve şerefle dolu tarihinin en parlak sayfasıdır. Çanakkale Savaşı insanlık tarihinin kaydettiği en büyük savaşlardan biridir. 8,5 ay süren bu savaşta Boğaz’ın iki yakası adeta cehenneme dönüşmüştü. Yarım milyondan fazla asker hayatını kaybetti. Şimdi ise bu kanlı ve cesaret dolu savaşın izleri kalplerde ve genç beyinlerde yeşeriyor.
Şimdi gelin savaşın geçtiği bu yerleri tanıyalım:
Milli Park Tanıtma Merkezinden biraz daha ilerlediğimizde yolun sağ tarafında bir tepede bir kitabe görürüz. Anıt, Balkan ve Çanakkale Şehitleri adına 1962 yılında yaptırılmıştır. Anıtın bir yüzünde, "Burada Balkan ve Çanakkale Harplerinde şehit düşen binlerce kahramanlar yatar" yazısı, diğer yüzünde de "DUR YOLCU" şiirinin bir kıtası yer alır.
DUR YOLCU ŞİİRİ: Yolumuza devam ederken askeri birliğin hemen üzerinde tepede bir Mehmetçik silueti ile ‘’ Dur Yolcu ‘’ şiirini göreceğiz. Necmettin Halil Onan’a ait olan bu şiir gezeceğimiz yerlerin önemini vurgulamaktadır. Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın Bu toprak, bir devrin battığı yerdir. Eğil de kulak ver, bu sessiz yığın Bir vatan kalbinin attığı yerdir.
KİLİTBAHİR KALESİ Kendine has tarihi kapısından geçerek 1462 yılında Fatih Sultan Mehmet Han’ın yaptırmış olduğu Kilitbahir Kalesi ‘ne geliyoruz. Yukardan bakıldığında üç yapraklı yonca şeklinde olan bu kale denizin kilidi anlamına gelir. Savunma amaçlı, denizden herhangi bir düşman taaruzuna engel olmak amacıyla inşa edilmiştir. Bugün surları hala sağlam olması savaş alanın biraz dışında kalması ile alakalıdır.
NAMAZGAH VE HAMİDİYE TABYALARI: Kilitbahir Kalesini hemen geçince solda denize bakan ve denize paralel uzanmış Namazgah Tabyalarını görürüz . Hemen ilerisinde ise II. Abdülhamit tarafından yapılmış Hamidiye Tabyaları görülür. Savaş sırasında askerlerin barınma, cephanelik ve topların mevzileme yeri olarak kullanılmıştır.
SEYİT ONBAŞI ANITI: Burası Mecidiye Tabyası’nda görev alan cesur ve asil bir asker olan Koca Seyit anıtıdır. 18 Mart 1915 günü 276 kg (215 okka ) luk mermiyi sırtına alarak kaldırıp Ocean zırhlısını sulara gömen dillerden düşmeyen şanlı kahramanın bulunduğu yerdir.
MECİDİYE TABYASI: Hemen yolun karşısına geçip küçük tepeye çıktığımızda Mecidiye tabyasını ve burada şehit düşen askerlerimizin mezarlıklarını ziyaret edebiliriz.
HAVUZLAR ŞEHİTLİĞİ: Mecidiye tabyasının yanından asfalt yolu takip ettiğimizde yaklaşık birkaç km sonra Havuzlar Şehitliğine geliriz.1961 yılında yaptırılan bu abidenin altında 21 Haziran 1915’ de Kerevizdere Savaşlarında yaralanıp bu yerde vefat eden 2 subay ve 8 er anısına dikilmiştir.
SALİM MUTLU SAVAŞ ANILARI MÜZESİ: Alçıtepe Köyü içinde bulunan bu müze Salim Mutlu’nun kendi çabaları ile açılmıştır. Evinin bir köşesini müze haline getiren Salim Mutlu’ya köy halkı da sahip çıkmıştır. Bu müze kapsamlı bir müze olması sebebiyle yoğun ilgi görmektedir.
SON OK ANITI: Alçıtepe köyünden sağa giden yol üzerindedir. Mülga 7. Tümen Komutanlığı 1948 yılında 10.000 şehidimizin anısına inşa olmuştur. Burası düşmanın Alçıtepe’ yi ele geçirmek için mücadele verdiği Kitre Savaşları’nın yapıldığı yerdir. Bu bölgede 1. , 2. ve 3. Kitre Savaşları yaşanmıştır. 3. Kirte Savaşını sona erdirip düşmana son kurşunun atıldığı yerdir.
SARGI YERİ ŞEHİTLİĞİ: Son ok anıtını geçince iki kilometre ileride Sargı Yeri Şehitliği ile karşılaşırız. Burası Çanakkale’nin belki de en dokunaklı yerlerinden biridir. Zığındere savaşlarındaki hem Türk hem de yabancı askerler bu ıssız vadiye tedavileri için getirilmiş ve yoğun top atışları neticesinde binlerce asker savunmasız ve müdafasız bir haldeyken canını vermiştir. Bu nedenle buraya Sargı Yeri Şehitliği denilmiştir. Burada bir Mehmetçiğin bombalama esnasında yaralı arkadaşını korur haldeki heykelini görürüz. Sargı Yeri’nin bir ilginç kısmı ise anıtın hemen yanında bulunan selvi ağacıdır. Bu selvi ağacının gövdesi buruk bir haldedir. Bu haliyle de bizlere, sanki bir gecede şehit edilen 18.000 askerimizin acılarını hatırlatmaktadır.
NURİ YAMUT ANITI Sargı Yeri Şehitliğinden ilerlediğimizde Nuri Yamut Anıtı ile karşılaşırız . Alçıtepe Köyü’nün 2.5 km batısındadır.26 Haziran - 12 Temmuz 1915 tarihleri arasında yapılan Zığındere Savaşlarında şehit düşen 10.000 kahramanımız adına yaptırılmıştır. Nuri Yamut kendi olanakları ile yaptırdığı bu anıtın altına 10.000 askerimizin kemiklerini defnettirmiştir.
İLK ŞEHİTLER ANITI Köyün içine tekrar geri dönüyoruz ve karşı yoldan devam ediyoruz.Seddülbahir Köyü’ne geldiğimizde ise sola ilk şehitler anıtına giden yola dönüyoruz.Bu anıt, Seddülbahir Köyü’ndedir. 1986 yılında, Çanakkale Savaşlarında ilk olarak canlarını veren 5 Subay, 81 er olmak üzere toplam 86 şehidimiz anısına dikilmiştir. Cephanelik Şehitliği olarak da adlandırılmaktadır
SEDDÜLBAHİR KALESİ Tam karşımızda ise Seddülbahir Kalesi’ni görüyoruz. 4. Mehmet’in küçük yaşta tahtta bulunduğu sırada Venediklilerin Çanakkale Boğazı’nı kuşatması üzerine 1659’da sultanın annesi Hatice Turhan Sultan tarafından yaptırılmıştır.
HELLES ANITI Yeniden Seddülbahir Köyü’nün meydanına geliyoruz. Bu kez Alçıtepe Köyü yönünde meydana girdiğimiz taraftan sağa sapıyoruz. Köy’ün yanından ilerledikten az sonra tekrar sola dönüyoruz. Karşımızda yarımada bulunan en büyük İngiliz Anıtı’nı görüyoruz. İngilizler bu anıtı savaşta ölen bütün İngiliz askerleri anısına 1926 yılında tamamlamışlardır.
EZİNELİ YAHAYA ÇAVUŞ ANITI Helles Anıtı’nı da gördükten sonra Seddülbahir Köyü’ndeki Yahya Çavuş Anıtı’na geliyoruz.Burası 25 Nisan sabahı düşman askerlerinin çıkartma yaptıkları önemli yerlerden biridir.26. Alay’a bağlı 10. Takımın askerleri burada düşmanı 24 saatten fazla tutarak bir destan yazmışlardır. İşte 62 arkadaşı ile Yahya Çavuşun çarpıştığı yer burasıdır. Düşman ise 2000’i aşkın askeriyle geldikleri Ertuğrul koyunda ağır kayıplar vermek zorunda kalmıştır
FRANSIZ ANIT VE MEZARLIĞI Yahya Çavuş Anıtı’nı da ziyaret ettikten sonra geriye dönüp Seddülbahir Köyü’nü geçiyoruz, ileriden sağa Şehitler Abidesi yoluna sapıyoruz. Yolda seyir ederken solumuzda Morto Koyu’na bakan bir yamaç üzerine kurulan bir anıt göreceğiz. Bu anıt, Çanakkale Savaşlarında hayatlarını kaybeden 14.382 Fransız askerinin anısına yapılmıştır. Mezarlıkta kimlikleri tespit edilmiş askerler için ayrı ayrı taşlar dikilidir. Kimlikleri tespit edilemeyenler ise Anıt çevresindeki dört toplama bölmesi ile Anıt girişindeki toplama bölmesine yerleştirilmiştir.
ÇANAKKALE ŞEHİTLER ABİDESİ Morto Koyuna girdiğimiz yoldan düz devam ettiğimizde Hisarlık Tepesine doğru tırmanarak Şehitler Abidesi’ne geliriz. Bu takim tepe üzerinden birçok yerden görülmesi ve Şehitlerimi hatırlatması sebebiyle çok anlamlıdır. Morto Koyu önündeki Hisarlıktepe üzerinde Çanakkale Savaşları’nda bu cennet vatan için canlarını veren 253.000 şehidimizin anısına inşa edilmişdir.Temeli 19 Nisan 1954 tarihinde atılmış ve 21 Ağustos 1960 tarihinde ziyarete açılmıştır. Yüksekliği 41.70 cm. dir. Çanakkale Şehitleri anısına yapılan Anıtın altında SAVAŞ ESERLERİ MÜZESİ bulunmaktadır. Abide’nin girişte sol tarafında ise T.C Kültür Bakanlığınca 1992 yılında yaptırılan Çanakkale Şehitliği’nde yurdumuzun her bir köşesinden vatan savunması için Çanakkale'ye koşan ve en kıymetli varlıklarını, canlarını veren aziz şehitlerimiz huzur içerisinde dinlenmektedirler.
ŞEHİTLER ABİDESİ MÜZESİ Müze, Şehitler Abidesi'nin altındaki salonda ziyaretçilere açıktır. Salonun girişinde Çanakkale Savaşları’nı gösteren krokiler ile savaş anında çekilmiş fotoğraflar vardır. Salonun sağındaki vitrinlerde ise İngilizlere ait savaş esnasında kullanılan ilaç, içki, karavana kapları bulunur. Diğer vitrinlerde şehitlerimize ait kan dolu saatler, savaşın vahşetini gösteren kemiklere saplanmış mermi ve şarapnel parçaları ve mermi çekirdeklerinin havada birbirleri ile çarpışmalarıyla meydana gelen ilginç şekiller, Mehmetçiğin kahramanlığının delilleri olarak halka sunulmaktadır.
57.ALAY ŞEHİTLİĞİ Şehitler Abidesi gezimizi de tamamladıktan sonra geldiğimiz o çatallaşan yoldan bu kez soldan dönüp Alçıtepe Köyü yolunda ilerliyoruz. Köyü de geçip ilerledikten sonra ileride Kabatepe yoluna sola dönüyoruz. Çanakkale Savaşları sırasında kahramanlıkları destanlaşan ve tümü ile şehit olan 57. Piyade Alayı Şehitliği’ne geliyoruz. 12 Aralık 1992 de açılışı yapılan bir yek eri bile hayatta kalmayan bu kahraman askerler için yapılmıştır. Şehitliğin içinde dünyanın en yaşlı gazisinin heykelini görüp Mustafa Kemal’in savaşı anlatan o içten sözlerini okuyabiliriz. Ayrıca, Şehitliğin kulesi , Teğmen Mustafa Asım ve Voiters adlı düşman askerinin boğuşurken öldükleri ve aynı yere defnedildikleri yeri ziyaret edebiliriz. Burası Mustafa Kemal ve kader arkadaşlarının süngü hücumuyla savaşarak binlercesini toprağa gömdükleri yerdir. Bu yüzden diğer şehitliklerimiz gibi buranın da anlamı büyüktür.
MEHMET ÇAVUŞ ANITI Tek yön olan bu yolda az ilerlediğimizde ise solda Mehmet Çavuş Anıtını göreceğiz. Düşmanın hiçbir zaman ele geçiremediği Cesaret Tepe’deki bu anıtı 10. Jandarma Er Okulu inşa etmiştir. Yapılan bu anıt zamanla Mehmet Çavuş adıyla anılmıştır. Bu isim hakkında iki söylenti vardır. Birincisi, mermisi biten Mehmet Çavuş’un düşmana taş ve yumrukla saldırıp Cesaret Tepe’yi kahramanca savunmasıdır. Bir diğeri ise, Çanakkale’ de bir tarlada bulunan hiç çürümemiş ve künyesinde Mehmet yazan sonrasında da buraya gömülen şehidimizin ismini aldığı rivayetidir.
CONKBAYIRI MEHMETÇİK ANITI Yolumuza devam ettiğimizde solumuzda kalan Conkbayırı Mehmetçik Anıtı’na geliriz. Bu Anıt Conkbayırı' ndaki savaşta hayatını kaybeden Türk askerleri adına inşa edilmiştir. Milli tarihimizin altın bir sayfa olarak betimlendiği Çanakkale Savaşları'nın dönüm noktası olan ve düşmana ilk sillenin vurulduğu Mehmetçik Parkı içersinde yapılan Anıt, tepeyi tümüyle kaplayacak tarzda ve kademeli olarak yükselen beş beton panelden oluşmaktadır. Bu beş panel, Tanrı'ya dua eden bir askerin beş parmağını anımsatıp sembolize eder.
CONKBAYIRI ANIT VE MEZARLIĞI Bu anıtın az ilerisinde ise Conkbayırı Anıt ve Mezarlığı yer alır. Conkbayırı'nda hayatlarını kaybeden 952 Yeni Zellanda'lının anısına yapılmıştır. Conkbayırı, Çanakkale Savaşları’nda en önemli hedeflerden birisidir. Avustralyalılar 25 Nisan çıkartmasının ardından Conkbayırı'na doğru ilerledilerse de karşılarında hiç beklemedikleri büyük bir Komutan ve deha olan Mustafa Kemal Atatürk'ü görünce durmak zorunda kaldılar. 6-10 Ağustos tarihleri arasında yapılan Conkbayırı Savaşlarında Yeni Zelandalılar Conkbayırı'nın en uç noktasını ele geçirmeye çalıştılar, fakat Mustafa Kemal'in başında bulunduğu güçlü savunma karşısında hedeflerine ulaşamadılar.. Ne Liman Von Sanders ne de bir başka komutanın göremediğini, o inanılmaz askeri dehası ile Mustafa Kemal görmüş ve Conkbayırı ile Sarı Bayır'ın ehemmiyetine önem vermişti. Büyük Komutan , "Size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum..." emrini vererek bizlere de uğrunda ölümü dahi düşünülmüş topraklarda yaşamanın önemini açıkça vurgulamıştır. 1994 yılında T.C. Kültür Bakanlığınca Yeni Zellanda Anıtı'nın tam karşısında bulunan ve Atatürk'ün saatinin parçalandığı yere Yeni Zellanda Anıtı kadar heybetli Atatürk'ün Anıtı yaptırılmıştır. Ayrıca Conkbayırı ‘nda Mustafa Kemal’in Gözetleme Yeri’ni ve Nazif Çakmak Anıtı’nı da görebilmek mümkündür.
KABATEPE TANITMA MERKEZİ Burayı da gezdikten sonra sağa yola giriyoruz. Aşağıya kadar indiğimizde Eceabat yol sapamağına geliyoruz. Sağımızda bulunan Kabatepe Tanıtma Merkezi’ni ziyaret edebiliriz. Burası, Çanakkale Savaşları sonrası harp sahasında bulunan çeşitli silah, mermi, giysi, vb. malzemeler ile;Çanakkale Savaşları'nın çeşitli sahnelerini gösterir fotoğrafların sergilendiği bir müzedir.
ÇAMYAYLA ATATÜRK EVİ Gelibolu Yarımadasında Bigalı Köyü’nde bulunur. Çanakkale Savaşları sırasında Mustafa Kemal'in 19. Tümen Karargahı olarak kullandığı ve bir odasında ikamet ettiği bu ev, 1973 yılında Müze haline getirilmiştir. Müzede Atatürk'ün şahsi eşyaları, sivil ve askeri kıyafetleri ile fotoğrafları sergilenmektedir.
Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı gezimiz burada bitiyor. Bu bahsettiğimiz yerleri gezdikten sonra Gelibolu Yarımadası’nın ve Çanakkale Savaşları’nın Türk tarihi açısından önemi şüpesiz daha iyi
1 yorum:
Hey gidi mah. be eline saglık
Yorum Gönder